Tapas gorau Lugo?

Ma' tapas yn ran anatod o ddiwylliant Sbaen. Dyw Lugo ddim yn eithriad i'r rheol yma. Peth naturiol, felly, yw cael cystadleuaeth i ddarganfod pwy sy'n gwneud y tapas gorau. Wythnos ddiwethaf, fe lawnsiwyd y Gystadleuaeth Tapas i wneud jyst hynny. 35 o fariau a bwytai yn brwydro am yr anhrydedd o gael eu gwobrwyo fel penigampwyr tapas y dref. Am y bythefnos nesaf, bydd pob un o'r cystadleuwyr yn cynnig un tapa arbennig i'r cyhoedd. Bydd cyfle i bawb roi marc i'r tapa, ac ar ddiwedd y bythefnos, bydd gwobrwyon i'r tapa mwyaf poblogaidd. Fe gynnigir tapas mewn dau gategori gwahanol: Tapas traddodiadol, a tapas creadigol.

Neithiwr, felly, a dim bwyd o gwbwl yn y ty, dyma benderfynu mynd i brofi ychydig o'r tapas.

Y lle cyntaf ar ein rhestr ni: Y Sucursal, fy hoff bar gwin yn Lugo. Ma'r bwyd a'r gwin yn arbennig, felly mi roedd fy nghobeithion yn uchel am dapa safonol.

Y cynnig yn y Sucursal oedd Minitostas de uña de porco con redución de Pedro Ximenez ('trotter' mochyn ar dost gyda saws o win Pedro Ximenez). Ma' rhaid i fi gyfadded, o ni heb drio trotter o'r blaen. Dwi eriod wedi bod yn un am fwyta pethe fel clustau, traed na cwt unrhyw anifael...na unrhyw organ chwaith! Ond wedi gofyn am y tapa, rhaid oedd ei drio. Roedd y cyflwyniad yn glasurol iawn. Yn anffodus, roedd texture y cig yn fy atgoffa o orfod bwyta spam yn yr ysgol - dim atgof pleserus. Roedd y saws yn felys hyfryd, ond dim yn ddigon i fynd a blas y trotter o'ngeg i. Marc: 5/7 (am y cyflwyniad a'r ymdrech, er ddim cweit at fy nant i).

Nesaf: Taverna Daniel, un o fariau mwyaf traddodiadol Lugo a ennillodd wobr yn y gydtadleuaeth llynedd.

Y tapa i'w drio oedd Bacalau con puré dúas cores (cod gyda puré dau-liw). Mi ddaeth y tapa mewn gwydr hanner peint, gyda haen o dato pwtsh, saws tomato, ychydig o'r pysgodyn ar y top a olive ddu i gwpla'r cyflwyniad. Cyfuniad itha rhyfedd, a oedd yn edrych mwy fel pwdin na tapas. Cyfeiriadau'r gweinydd oedd "llwy reit i'r gwaelod, a wedyn cymryd ychydig o bob haen er mwyn cael cyfuniad o'r tri blas". Yn anffodus, doedd ddim lot o flas i unrhyw un o'r cynhwysion, efallai achos fod y cyfan yn oer. Hanner ffordd trwy'r tapa mi o' ni yn teimlo'n hollol llawn! Nid llond ceg bach i lonyddu'r stumog tan amser swper oedd hwn! Marc: 4/7

Doedd dim dau heb dri, ac felly dyma fynd i'r Vinoteca Casa da Auga am y tapa olaf: Crocante de pastel de cabracho con froitos de mar (Cragen crunchy gyda mousse o fwyd mor). Roedd y gragen yn fwy o cone allan o ryw fath o fisged a oedd, fel yr addewyd, yn crunchy iawn. Roedd y mousse yn hyfryd - yn ffres, gyda blas ysgafn cranc a mussels. Ac i orffen y cyfan, mini-kebab o domatos bach a mussels i dipio yn y mousse. Creadigol iawn! Trueni eu bod nhw wedi mynnu rhoi ychydig o salad gwyrdd ar ochr y plat. Ma' gas gen i 'side-salad' o'r fath, hoff addurn gormod o westai Prydeinig (hyd yn oed rhai Indiaidd!) nad sydd a'r dychymyg i drefnu bwyd a'r blat mewn unrhyw ffordd arall. Ond serch hyn, ymdrech dda iawn. Marc: 6/7.

Dechrau da i fy nghystadleuaeth tapas i! Gyda 32 tapas arall i'w blasu, fydd ddim angen i fi gwcan swper am sbel...

Nôl mewn hanes am ddiwrnod

Dydd Sadwrn olaf mis Awst, mi ddaeth hanes yn fyw am benwythnos yn Ribadavia, yn ne Galicia. Roedd hi'n amser y Festa da Istoria - y Ffair Hanes! Mi 'odd Ribadavia wedi ei drawsnewid: baneri yn hedfan o ffenestri a simneau, dawnsio traddodiadol yn y strydoedd a stondinau'n gwerthu nwyddau traddodiadol. Dim dathliad o unrhyw gyfnod penodol mewn hanes mo hwn. O fewn hanner awr o gyrraedd y pentre, mi o' ni eisioes wedi dod ar draws Rhufeinwyr, Celtiaid tlawd, Llychlynwyr o'dd yn 'dab hand' ar chwarae'r gaita (y bagpipes Galisieg), derwyddon a hyd yn oed ambell un truenus yr olwg a o'dd edrych fel pe tai nhw'n dioddef o'r wahanglwyf! Mi 'odd hyd yn oed banc lle y gellir newid yr Euros am Miravedís – arian arbennig ar gyfer yr achlysur (er fod y gyfradd newid ychydig yn amheus...). Ond gyda’r Miravedís yn fy mhoced, a cwpan yn hongian ar gorden am fy ngwddf (ar gyfer y gwin wrthgwrs), dyma fentro mewn i ganol y dorf.

Ac er mai ganol dydd odd hi, roedd y dathliadau eisioes mewn ‘full swing’. Doedd dim llawer yn addysgiadol am y dathliad yma – nid cyfle i ddysgu am hanes Ribadavia na Galisia oedd y diwrnod hwn. Ond does dim dowt fod y bobl a fuodd yn Ribadavia y dydd Sadwrn hwnnw wedi gwneud job dda iawn o ail-greu’r atmosffer gwyllt, reckless hynny sy’n dod i fy meddwl pan dwi’n meddwl am ddathliadau cyhoeddus yn canol oesoedd. Digon o win a canu, ond hefyd arddangosfa adar ysglyfaethus, parch chwarae thematig i’r plantos bach a lot lot o bethe arall.

Yr unig drueni? Fy mod i heb wisgo lan. Flwyddyn nesaf, mi fydd na Geltais arall ‘authentig’ yn cynnig llwnc destun i hanes yn strydoedd Ribadavia.

Pompiynau prydferth

Dwi ddim yn rhyw ffotograffydd o fri, ond dwi'n hoff iawn o 'close-ups' o bethe - unrhywbeth a dweud y gwir! Ma' nhy i'n llawn o ffotos 'close-up' o bysgod (mewn marchnad), llysie, coed, creigiau...Dyma lun hyfryd hyfryd o bompiynau ffres o ar werth ym marchnad Ganol Oesoedd Ribadavia ychydig wythnose nol (mwy am hyn i ddod...). Does gen i'm syniad sut i goginio pethe o'r fath - unrhyw syniade?

Ymdrech: 0/10!

Dwi heb flogio ers bron i fis!!! Wedi bod yn brysur iawn, onest...Ond wedi gwneud addewid i wneud fwy o ymdrech, yn arbennig ers i fi ddarllen yn y Guardian dydd Sadwrn am flog y ddynes 95 oed o Muxía (Gorllewin Galicia) - http://amis95.blogspot.com Dwi'm yn cofio faint o 'hits' ma'r blog yn ei gael bob dydd, ond rhyw rif anhygoel! Yn sydyn reit, ro' ni'n teimlo ychydig yn ddwl am fod yn ecseited pan ges i sylwad wrth un person diwithr ryw ychydig wythnosau nôl (diolch Ceri!!)...Mwy i ddilyn!!!

Gwynt gwyllt o'r gorllewin...

Wedi penderfynnu mynd i Portiwgal am ychydig ddiwrnodau o wyliau. I Peniche, yn fwy penodol, tua 90 km i'r gogledd o Lisbon. Y nod: deifo o amgylch Ynys Berlenga. Y tro olaf dries i gyrraedd Peniche, mi o' ni ar gefn motobeic; jyst i'r de o Porto, mi odd 'da fi gymaint o boen yn fy mhenol, bu rhaid ail-feddwl, a troi nôl tua'r gogledd...Y tro hyn, mynd mewn car! Am foesuthrwydd: air conditioning, cruise control, a digon o le i'r holl stwff deifo yn y boot...

Wedi taith o ryw bedair awr, dyma gyrraedd Peniche. A chael bach o sioc. Mi oedd Peniche'n edrych yn fwy o building site na pentre tawel ar yr arfordir. Ac yna mi 'odd yr holl bobol...Mi fydd unrhyw un sydd wedi bod i Sbaen neu Portiwgal ym mis Awst yn gwybod fod popeth mwy neu lawr yn cau lawr tra fod pawb yn diflannu ar eu gwyliau. Ac o weld strydoedd Peniche mor llawn, ma'n debyg fod y mwyafrif ohonyn nhw wedi penderfynnu dod yma!!! Diolch fyth, yn yr ail faes campio mi 'odd lle i'n tent bach bach ni. Ac wedi bach o fwyd a diferyn i yfed, dyma droi mewn am y noson. A gobeithio am noson dda o gwsg...

Yn anffodus, ni fuodd pethe cweit mor idyllic. Mi 'odd hi'n wyntog. Yn ofnadwy o wyntog! Dim syndod a dweud y gwir, gan ystyried ein bod ni ar dop clogyn reit ar ochr y môr. Ond 'odd hi'n rhy hwyr gwneud unrhyw beth am dri o'gloch y bore gyda hanner ein tent hi'n chwythu'n wyllt o amgylch ein coesau ni. Dim ni 'odd yr unig rai i ddiawlo prynu tent rhad na fyddai wedi goresi unrhyw fath o dywydd caled. Ond mewn argyfwng, mi roedd cyfeillgarwch. Ffindio cerrig i ddal ein tent ni lawr, a wedyn helpu'r bobl drws nesaf i wneud yr un peth. Mi 'odd na' solidarity rhyngddom ni, yn deillio o'r teimlad ein bod ni'n ymladd yn erbyn yr 'elements', ac er na wnaeth neb gysgu lot, mi 'odd 'na gytundeb ein bod ni wedi profi, a wedi goroesi, profiad 'camping' go iawn!

Rhyddid!

Dwi'n rhydd! Dwi wedi dianc o Essex wedi pedair wythnos o waith caled caled. A dweud y gwir, 'odd y cwrs wnes i'n itha diddorol - ond ma' hi'n anodd cyfleu pa mor falch ydwi o fod nôl yn Sbaen. Ac yn fy flat fy hunan, lle ma'r gegin jyst i fi, a does dim ciw am y gawod yn y bore...Ma'r tywydd yn braf, dwi'n ysu am glased o Albariño, a wedyn dwi'n mynd yn syth i'r traeth...

Diolch fyth am Bill's...

Dwy wythnos ym Mhrifysgol Essex ac o ni ffeili aros i ddianc am ychydig ddyddie. Brighton am benwythnos i ddal lan gyda fy ngefneither Teleri a cyflawni fy nyletswyddau fel godmother i Ela Mai, 2 flwydd oed...

Dechreuodd pethe ddim yn dda. Talu £43.00 am docyn (scandal!), ond oherwydd y ciw yn y swyddfa docynnau, miso'r tren cyntaf o Colchester i Llundain, ac yna cyrraedd Victori a sylweddoli, gyda chalon drom, fod pob un tren yn delayed oherwydd yr holl lifogydd diwedd wythnos diwethaf. Wedi awr o aros, yr hapusrwydd o glywed y datganiad fod 'na dren i Lewes yn gadael mewn 5 munud yn sydyn ddiflanu pan ddath hi i dreio mynd mewn i'r tren - canoedd o bobl drwg eu tymer eisioes wedi squasho mewn...Fe lwyddes i hefyd i beilo mewn, a gorfod gwario'r awr a hanner nesaf wedi cwtsho lan at rhyw ddyn busnes smart mewn tawelwch, dim digon o le na ocsigen i gynnal sgwrs polite. Dwi erioed wedi bod mor falch o weld botel win agored pan gerddes i mewn i dy Teleri yn Lewes tua chwech awr ar ôl dechrau fy siwrnau!

Dydd Sadwrn, ac mi wellodd pethe'n sylweddol. Bore: darllen papur newydd, rhoi bath i Ela a wedyn chware doli a darllen storis Postman Pat. Wedyn, mewn a ni i ganol Lewes, via'r parc (ma' Ela'n ddwl am y swings! - ar ôl hanner awr roedd rhaid ei dragio hi bant yn sgrechen a cico!). Dim ond un peth wnaeth iddi daweli - yr addewid o gacen yn Bill's. Ma Bill's yn Mecca i unrhywun sy'n desperate am kick o fwyd luscious; siop llysie organig yw hanner y siop, tra fod yr hanner arall yn gaffi sy'n cynnig y bwyd mwyaf ffantastig dwi wedi blasu erioed - salads, pethe swish ar dost (ma'r portobello mushrooms yn gorgeous!!), pizzas, curries...popeth yn home made, ffresh ac yn edrych yn anhygoel! (http://www.billsproducestore.co.uk/). A'r uchafbwynt: y cacennau. Ma' nhw'n artwork, gyda pob teisen wedi ei haddurno gyda peil o ffrwythau, siocled, blodau...Brecwast dydd Sadwrn, felly, oedd cacen o Bill's: Fresh Fruit Pavlova i fi, Banoffee Pie i Teleri, a extra llwy i Ela i helpu mas. Ac mi 'odd pob llwyed yn nefoedd. Dwi erioed wedi cymryd cymaint o amser yn bwyta un darn o gacen, cymaint odd y pleser o bob lond ceg...A dweud y gwir yn onest, mi o ni'n llawn wedi jyst hanner y pavlova, ond doedd gadael plat hanner-llawn ddim yn opsiwn. Hanner awr yn ddiweddarach, mi o ni nôl yn y parc, Ela'n swingio unwaith 'to, tra fod Tel a fi'n meddwl am ffyrdd o herwgipio Duw'r cacennau, Bill ei hun, a'i wneud e'n gaethwas i ni a'n holl dyheadau gastronomiadd...

Hapusrwydd = arian + dim gwleidyddiaeth?

Dwi ym Mhrifysgol Essex am fis yn gwneud cwrs Cyflwyniad i Ystadegau ar gyfer y Gwyddorau Cymdeithasol. Pan o ni yn y Brifysgol, fe lwyddes i osgoi unrhyw beth odd yn ymwneud a rhifau - 'odd Syniadaeth Wleidyddol yn gan waith mwy diddorol na unrhyw fodiwl mewn 'quantiative methods'. Ond dwi'n dyfaru nawr! Does dim dianc wrth y 'regression analysis' a'r 'quadratic equations'!

Mi 'odd hi'n yffach o sioc i'r sistem i orfod mynd nôl mewn i 'student' mode. Ma' fy ystafell i - dodrefn mdf brown hyfryd a lleni 'chintz' piws a pinc - yn un o 13 ar y llawr, a rhaid rhannu'r gegin a'r stafell folchi. Y peth rhyfedd yw pa mor gyflym y daw'r sgiliau cyd-fyw yn ôl: ffitio tri bag Tesco mewn i un silff yn yr oergell, adnabod sŵn y gawod yn cael ei throi i ffwrdd er mwyn bod yn barod i neidio mewn cyn y person nesaf, dechrau coginio deg munud cyn bod y rhai hyny sy'n defnyddio pob 'utensil' yn y gegin yn cyrraedd i hawlio'r gegin...Ma rhyw fath o ddynamig 'survival of the fitest' wedi cicio mewn - jyst gobeithio y bydd yn ddigon i syrfeifo'r dair wythnos sydd 'da fi ar ôl o'r cwrs!

Ma'r cwrs i hun - er gwaetha'r derminoleg annirnadwy a'r equations scary, yn itha diddorol. Heddiw, mi fuon ni'n edrych ar ddata o'r 'European Social Survey', ac yn trio adnabod beth yw'r ffactorau sydd yn effeithio ar hapusrwydd pobl. Mi 'odd dros gant o variables i ddewis o, a rhaid oedd datblygu model gan ddewis y variables mwyaf priodol ar gyfer esbonio hapusrwydd. Rhaid i fi gyfadded nad oedd lot o syniad gyda fi ble i dechrau gyda'r holl golofnau o rifau odd yn llenwi'r sgrin o'm blaen i. Ond wedi ymdrechu'n galed gyda ail-godio rhai variables, a troi eraill mewn i dummy variables (cymleth iawn!!!) mi ddangosodd fy model i ma'r bobol mwyaf hapus yw'r rhai hynny sy'n ennill fwyaf o arian ac sydd yn ymddiddori lleiaf mewn gwleidyddiaeth. I rywun fel fi sy'n ennill cyflog gweddol drychinebus ac sydd yn gwenud gwaith ymchwil ar wleidyddiaeth, doedd hyn ddim yn argoeli'n dda!!! A oedd bywyd o anhapusrwydd dwys o fy mlaen i, gofynes i'n ofnus i'r darlithydd?

'Paid a becso', medde fe, 'bach o 'manipulation' ac fi'n siwr galli di gal rhagolygon llawer mwy optimistaidd!' Ma'n amlwg fod lot mwy gyda 'fi ddysgu am yr holl fusnes ystadegau 'ma...


Rhai fformiwlas arall ar gyfer hapusrwydd ddes i ar eu traws nhw ar y wê:

a. HAPPINESS = THE NUMBER OF DESIRES FULFILLED

_________________________________

THE NUMBER OF DESIRES ENTERTAINED

The quantum of happiness is increased either by
1. Increasing the numerator, i.e. maximizing the desires fulfilled. Or
2. Decreasing the denominator, i.e. minimizing the desires entertained.

b. Happiness = P + (5xE) + (3xH)

Where
P = Personal Characteristics (including outlook on life, adaptability and resilience).
E = Existence (health, financial stability and friendships).
H = Higher Order needs (self-esteem, expectations, ambitions and sense of humour).


Os chi moin ffindio mas pa mor hapus i chi, gwnewch y prawf yma ar wefan y BBC:
http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/happiness_formula/4785402.stm

Coelcerthi a sardines

Ma' pawb yn gwybod fod yr 21ain o Fehefin yn golygu dechrau dwyddogol yr haf. Yn Galisia, ma'r dyddiad ma' hefyd yn golygu dechrau tymor y 'festas' - y dathliadau. Ac mae'r Galisiaid yn greadigol iawn pan mae'n dod i ddewis thema'r dathlu: popeth o seintiau i ysbrydion, o'r cyw iâr (festa do polo) i'r cranc (festas da necora), i ddathlu'r Galisiaid hynny sydd yn byw dramor (festa da enmigración). A dweud y gwir, unrhyw esgus am barti...

Ac i gicio'r cyfan off, y penwythnos hyn roedd hi'n noson dathlu San Xoan. Y traddodiad? Cymysgedd rhyfedd o'r pabyddol a'r paganaidd; gyntaf i'r eglwys ac yfed o'r dwr wedi ei fendithio, ac yna i'r parc i neidio dros coelcerth ar gyfer dod a lwc dda am y flwyddyn i ddod. Roedd miloedd o goelcerthi yn llosgi yn Galisia nos Sadwrn! Ma' hi hefyd yn arfer gwisgo teim a rhosmari, a bwyta sardines...doedd neb yn gallu dweud wrthai pam! Fe sgipies i'r eglwys a mynd yn syth i gyfeiriad y goelcerth - falle fod hi'n ddechrau swyddogol yr haf, ond doedd dim son o haul yn unman, ac roedd hi'n noson yffach o oer! A wedi cael cwpwl o sardines o'r barbiciw, a bowlen o win cartref a adawodd fy ngwefusau'n biws llachar, mi o ni'n teimlo'n ddigon hyderus i neidio dros y goelcerth (fach fach) gan chwifio bwnshin o teim, a gweddio i Dduw na fyddai'r gwynt yn chwythu'r eiliad union honno a chodi'r fflamau i llosgi 'nhoesau i...

Ni barodd y sardines am sbel, ond fe gadwodd y gwin, er mor echrydus, lifo am oriau. A gyda'r gwin, y paganaid yn hawlio'r noson - boddwyd clochau'r eglwys gan ganu'r gwrachod a'r ysbrydion a ddawnsiau rownd y tân. Ysgwn i faint o'r rhain fuodd yn gofyn i'r offeiriad am faddau eu pechodau dydd Sul?

Cenhedlaeth newydd o "galegofalantes"

Mi ddarllenes i yn y papur newydd ddoe fod y Fundación Otero Pedrayo wedi gwobrwyo'r Athro John Rutherford, o Brifysgol Rhydychen, am ei gyfraniad i ddiwylliant Galicia a'r iaith galisieg. Do' ni erioed wedi clywed am y gŵr, felly fe googles i fe, a darganfod ei fod e'n bennaeth ar Astudiaethau Galisieg yn Rhydychen. Fe ddarganfyddes i hefyd fod Llywodraeth Galisia wedi arianu swydd ddarlithio yn Rhydychen yn 1991, er mwyn cynyddu ymwybyddiaeth o iaith a diwylliant y genedl. Ac wedi dilyn rhai o'r links a roddwyd ar y wê-fan, dyma hyd yn oed mwy o syrpreis darganfod fad na' ganolfannau tebyg ym Mhrifysgolion Birmingham, Stirling a hyd yn oed Bangor!

Dwi ddim yn gwybod pa mor boblogaidd ma' dysgu Galisieg dramor, ond ma'r ffaith fod yr holl sefydliadau yma'n bodoli'n awgrymu fod tipyn o ddidordeb mewn dysgu iaith sydd, yn Galicia ei hunan, yn hanesyddol wedi ei stereoteipo fel iaith anffasiynol, iaith y gymdeithas wledig draddodiadol.

A oes canolfannau tebyg yn bodoli ar gyfer dysgu'r Gymraeg mewn gwledydd dramor? Ysgwn i a fyddai'r Cynulliad fyth a diddordeb mewn ariannu swydd ym Mhrifysgol Santiago de Compostela - neu Madrid neu Barcelona - ar gyfer cynyddu ymwybyddiaeth o'r iait a'n diwylliant ni? Mi fydde ni'n bendant o ymgeisio amndani!!!

Noson mas yn Ribeira

Mi fues i yn Riberia y penwythnos hyn, tref glan-môr yn ardal y Rías Baixas yn Galicia. Ma' Ribeira'n un o'r canolfannau mwyaf pwysig ar gyfer pysgota yn y ranbarth, felly roedd pethau'n argoeli'n dda ar gyfer bwyd ffres, blasus yn syth o'r cwch...

Fe adewes i i'n ffrind i ordro'r bwyd, cwpwl o raciones o wahanol bethe rhwng tri ohono ni. Mi odd i ddewis cyntaf e ddim yn syrpreis - pulpo a la feria (octopus wedi ei ferwi a'i dorri'n chunks a ychydig o paprika wedi ei sprinclo drosto - gweler y ffoto ar y chwith). Does ddim pryd mas yn gyflawn heb fwyta pulpo...mae e'n rhan anatod o'r fwydlen Galisiadd! Ond mi ddechreues i ofni pan ddywedodd fy ffrind i bod e hefyd yn cael ei demptio gan can y Gulas con gambas a'r Revuelto de algas con erizo. Ma'n debyg fod gulas yn perthyn rhywffordd i deulu'r 'eel', er ma' nhw'n edrych yn fwy fel rhywbeth amhleserus iawn chi'n gallu dal yn y Nile os nofiwch chi ynddi...(gweler y llun isod). Ac erizo? 'Sea urchin', ac mi ddywedodd rhywun wrthai rywbryd ma'r rhan mwyaf blasus ohono yw'r organau atgenhedlu...doedd y ffaith fod yr erizo'n dod mewn 'scrambled egg' gyda rhywbeth tebyg i cabbage ddim yn 'i wneud e tamed yn fwy tempting...

Gulas con gambas

Sut odd e? Wel, dwi still byw. O ni ddim yn gallu blasu lot o'r erizo, ond dodd e'n sicr ddim yn gas. Y gulas? Y peth gwaethaf oedd y ffordd o nhw'n teimlo yn fy ngeg i y tro cyntaf wnes i fwyta rhai, ond o nhw'n flasus iawn. A'r pulpo? Hyfryd fel arfer. A golchi'r cwbwl lawr gyda botel o win Albariño lleol - Valmiñor 2005; ma'r gwin ychydig bach bach yn 'sparkling', gyda lot o flas grawnffrwyth a melon. A dweud y gwir, mor neis fel y by rhaid cael botel arall! Mmmm, hyfryd hyfryd hyfryd....

Penblwydd Hapus yn 30 oed!!! Unrhyw un am barti?

Heddiw, ma' Sbaen yn dathlu 30 mlynedd o ddemocratiaeth! Ar y 15ed o Fehefin 1977, cynhalwyd yr etholiadau democrataidd cyntaf yn y wlad ers Chwefror 1936, ychydig fiseodd cyn y Rhyfel Cartref a ddaeth a Francisco Franco i bŵer. Roedd Franco'n dod yn wreiddiol o dref Ferrol yng ngogledd Galicia, a Galicia oedd un o'r rhanbarthau cyntaf i gwympo i ddwylo mintai'r Cadfridog yn ystod y rhyfel. Hyd yn oed mwy o reswm, felly, i ddathlu'r achlysur bwysig yma?

Adolfo Suarez, Llywydd Cyntaf y Sbaen ddemocrataidd, 1977

Do'dd ddim lot o awyrgylch dathlu ymysg y bobl yn y bar lle dwi'n mynd i gael coffi bob bore. Mi ddywedodd Manolo, y waiter, wrthai bod y 'novelty' wedi 'i golli, a bod nhw eisioes wedi dathlu 5 mlynedd, deg mlynedd, 15...20...o ddemocratiaeth. Pwynt teg. Ond onid yw pethau'n wahanol y tro yma, medde fi? Wedi'r cwbwl, yn yr etholiadau lleol rai wythnosau nol, fe lwyddodd y Blaid Sosialaidd yn Galicia a'r BNG, y blaid genedlaetholgar, ffurfio llywodraethau yn y mwyafrif helaeth o gynghorau lleol, gan ddod a ddiwedd i reolaeth hegemonaidd y PP yn Galicia; arweinydd y PP am bron i 30 mlynedd oedd Manuel Fraga, Gweinidog yng nghabinet Franco ers dechrau'r 1960au. Dyw gweldiyddiaeth ddemocrataidd erioed wedi bod mor ecseiting yn Galicia!

"Ai ai, nena, ti non sabes nada da política", medde Manolo, yn siglo'i ben a hanner gwen ar ei wyneb. "Fydd ddim lot yn newid, gei di weld; cael ffrindie'n y lle iawn, dyna sy'n bwysig. Dyw 30 mlynedd o ddemocratiaeth ddim wedi newid hynny..."

Wedi methu a darbwyllo Manolo o'r newidiadau gwleidyddol pwysig ar y gorwel i Galicia, dyma fi'n troi nol i ddarllen y papur newydd, ac am rywbeth arall nad oedd newid yn ystod y 30 mlynedd ddiwethaf - bygythiad gweithreodedd treisgar ETA. Sefydlwyd ETA ar ddechrau'r 60au i ymladd dros gydnabyddiaeth y genedl a'r iaith Fasgaidd; a gyda'r grŵp unwaith eto yn datgan y bydd yn ail-ddechrau ymosodiadau treisgar yn enw'r genedl Fasgaidd, mae'n amlwg nad yw democratiaeth, er ei holl rinweddau, wedi ffindio ateb i bob problem wleidyddol yn Sbaen heddiw.

Dwi'n dal i fwriadu dathlu penblwydd y Sbaen ddemocrataidd yn 30 heno, ond fyddai ddim yn mynd dros y top. Wedi'r cwbwl, fel ddywedodd Manolo, nid popeth sydd wedi newid a ganlyniad i'r etholiadau pwysig yna a ddigwyddodd tair degawd yn ôl...

Aelod nesaf Clwb y Ffilistiaid?

Mi fues i'n gwrando ar Radio Cymru heddiw, ar gyfweliad gyda Cris Dafydd ynglyn ag erthygl a sgwenodd yn Golwg wythnos diwethaf, yn awgrymu ein bod ni fel cenedl yn rhoi gormod o sylw i eisteddfodau. Mae'n debyg i eisteddfotwyr mwyaf brwd Cymru ymateb gan ei gyhuddo o fod yn Ffilisiad o'r radd eithaf - beth odd e'n 'i ddisgwyl, wedi iddo ymosod ar un o gonglfeini'r diwylliant Cymreig?

Ond rhaid i fi gyfadde, dwi'n cytuno a'i bwynt e i ryw radde. Dim cymaint oherwydd fod y 'steddfod yn domiwnyddu S4C am yr wythnos y ma' hi arno - ma'n braf cael rhaglen o safon am change! Ond ma'r faith fod y 'steddfod yn cael cymaint o sylw yn y cyfrynge, sylw na'i roddir i'r un gradde i lot o ddigwyddiadau diwylliannol eraill, yn adlewyrchu'r syniad ma'r 'steddfod, heb os, yw 'r "showcase" o ddoniau canu ac adrodd y genedl. Ac yn fwy na dim, ma'r steddfod yn gwneud hyn oll trwy gyfrwng iaith y nefoedd, y Gymraeg.

Does dim amheuaeth fod y steddfod yn gyfle i'r perfformwyr gorau yn ein plith i ddangos be ma' nhw'n gallu gwneud. A hyn oll yn Gymraeg yn rywbeth i ymfalchio ynddo. Ond ma' na hefyd lwyth o bethau eraill sy'n mynd mlaen sydd hefyd yn haeddu cael eu cydnabod a'u dathlu oherwydd eu bod nhw'n dangos ein cenedl ni ar ei gorau, boed ar lafar neu trwy ddawns. Ond ma' llawer o'r digwyddiadau yma yn cwympo off radar ddiwyllianol gormod o Gymru Cymreig oherwyd - "God forbid" - eu bod nhw yn Saesneg.

Dwi'n gwneud y pwynt yma o brofiad personol o fynychu digwyddiadau diwyllianol yn yr iaith fain. Yn aml, pan dwi wedi bod mewn cyngherddau neu dramau Seisnig yn Aberystwyth, Aberteifi neu rhywle debyg, ma' unieithrydd y digwyddiadau wastad yn fy nhrawio; heb gyffredinoli gormod, anaml y clywir Cymraeg yn cael ei siarad ymysg y gynulleidfa. Ble y mae'r steddfodwyr hynny sydd mor barod o ddathlu diwylliant eu cenedl am wythnos gyfan bob mis Awst? Ydy'r ffaith ieithyddol yma'n sail ddilys ar gyfer penderfynu beth sydd, a beth sydd ddim, yn haeddu cael ei gydnabod fel rhan o ddiwylliant y genedl Gymreig gyfoes?

Ma diwylliant Cymreig yn lawer mwy na diwylliant yr iaith Gymraeg, a ma' unrhyw genedlaetholdeb sy'n arwain un i anwybyddu'r dimensiwn arall, ddi-Gymreig, yma o'n cymdeithas ni, yn genedlaetholdeb cul iawn!

Bacchus

Wel, dyma ychwanegu flog arall at y miloedd (mwy?) eisioes ar y wê. Blog sy'n son am y pethe da mewn bywyd - bwyd, gwin, teithio...Dwi ddim yn awdurdod ar unrhyw un o'r pethe 'ma - ond bo' fi'n treulio lot o amser yn gwneud bob un o'r uchod, ac yn cael hwyl wrth wneud hynny!

Yr ysbrydolieth ar gyfer y blog? Bore 'ma, tua wyth o'r gloch y bore ar y ffordd adre wedi noson hir hir o ddathlu...Neithiwr, fe fues i mewn 'Bacanal Romana' - parti mawr i ddathlu sefydlu Lugo (Galicia) fel tref Rufeinig yn y flwyddyn 26 cyn Crist gan Paulo Fabio Máximo (www.ardelucus.com). Fe ddechreuodd y digwyddiadau tua amser cinio - marchnad Rufeinig (yn gwerthu popeth o wisgoedd romanaidd i gaws i waith crefft), priodas geltaidd, a ocsiwn caethweision (fe ges i'n "out-bido"). Uchafbwynt y noson oedd yr ornest fawr rhwng y Rhufeniaid a'r Celtiaid brodorol. Yn anffodus, fe gollodd y Celtiaid (dim ail-ysgrifennu hanes ma' arnai ofn) ac wedyn, parti mawr - miwsig, diod, dawnsio...Odd hi'n deimlad rhyfedd, dathlu llwyddiant y Rhufeiniaid dros 'y mhobol i - dwi'n Gymraes wedi'r cwbwl, a hyd yn oed wedi gwisgo lan ar gyfer yr achlysur mewn gwisg Geltaidd (wel, Celtais dlawd o ni - ma'n rhyfeddol beth allwch chi neud a hen sach dato ar fyr-rybudd!). Ond rhaid fi fod yn onest, nid dyma odd yr amser i feddwl gormod am anghyfiawnderau hanesyddol...a buan y sefydlwyd perthynas gyfeillgar iawn rhwng y Geltais yma a rhai o'r gorchfygwyr o Rufain (a dim mwy am hyny ma' arnai ofn...).

A wedyn, dyma feddwl am wraidd y gair "bacanal". Ychydig o waith ymchwil ar y wê, a darganfod mae Bacchus oedd Duw gwin y Rhufeiniaid, yn enwog am ei bartioedd gwyllt (dyw'r gair cymraeg am "orgy" ddim yng ngeiriadur Prifysgol Llambed!! - www.geiriadur.net). Merched oedd prif addolwyr Bacchus, ac ar y 16 a'r 17 o Fawrth bob blwyddyn, fe ddathlwyd y Bacchanalia - does dim rhaid esbonio mwy! Jyst dwued fod y Bacchanalia wedi ei anghyfreithloni gan yr awdurdodau Rhufeinig erbyn 186 cyn Crist...

Bacchanalia gan Rubens (c. 1615)

Ma'r blog yma, felly, wedi ei ysbrydoli gan Bacchus a'i hoffder o win a ffrindiau a hwyl...er hyn oll gyda tipyn mwy o gymedroldeb na fyddai Bacchus ei hun yn ei argymell, dwi'n siwr!!